پیوند: http://rasekhoon.net/

             

پرستاري، به معناي کمک به رفع نيازهاي‌جسمي و رواني بيمار است و در کشورهاي‌غربي پس از کارهاي پرستاري فردي به نام‌فلورانس نايشنگل آغاز مي‌گردد، و قدمتي به‌طول چند صد سال دارد. در اسلام پرستاري از شروع جنگ‌هاي‌اوليه در صدر اسلام در ميادين جنگ‌ها شروع‌گرديده و تاريخ هزار ساله دارد. در بعضي روايات، از پرستاري پيامبراني نام‌برده شده که قبل از ظهور اسلام‌مي‌زيسته‌اند.

**لزوم پرستاري

امام صادق‌عليه السلام: «المؤمن في تبارهم و تراحمهم و تعاطفهم‌کمثل الجسد اذا اشتکي تداعي له سائره‌بالسهر و الحمي‌» مؤمنان در احسان و نيکي به يکديگر ومهرورزيدن و مهرباني به هم، مانند پيکري‌هستند که هرگاه عضوي از آن به دردآيد،اعضاي ديگر نيز به بي‌خوابي و تب با اوهمدردي مي‌کنند. در جامعه اسلامي، افراد نسبت‌به يکديگرنبايد و نمي‌توانند بي‌تفاوت باشند، وپايه واساس زندگي بر محبت و رسيدگي به يکديگرمي‌باشد، به خصوص نسبت‌به سالمندان يابيماران اين تعهد و احسان بايد صورت پذيرد.

**پرستاري از ديدگاه ائمه‌عليهم السلام

در موقعيت‌هاي متفاوت پيامبر و ائمه‌گرامي‌عليهم السلام رهنمودهاي فراواني در اين امرارائه فرموده‌اند. از جمله سخناني که‌پيامبرصلي الله عليه وآله در آخرين روزهاي عمربابرکتشان در مسجد مدينه فرمودند: چنين‌است: «من قام علي مريض يوما و ليلة بعثه‌الله مع ابراهيم الخليل‌عليه السلام فجاز علي‌الصراط کالبرق اللامع و من سعي لمريض‌في حاجة فقضاها خرج من ذنوبه کيوم‌ولدته امه‌» کسي که يک روز و يک شب پرستاري‌بيماري را به عهده بگيرد، خداوند او را باابراهيم خليل‌عليه السلام محشور مي‌کند، پس هم‌چون درخشش برقي از صراط عبور مي‌کند وکسي که در برطرف کردن نيازهاي مريض‌تلاش کند و نياز او را برآورد، همانند روزي که‌از مادر متولد شده است از گناهانش پاک‌مي‌گردد.

اين رهنمودها نشانگر اهميت رسول‌گرامي‌صلي الله عليه وآله بر پرستاري بوده و تاکيد ايشان رابر همياري در جامعه نشان مي‌دهد. امام صادق‌عليه السلام عن رسول الله‌صلي الله عليه وآله: «من‌سعي لمريض في حاجة قضاها اولم يقضهاخرج من ذنوبه کيوم ولدته امه…» کسي که براي برآوردن نياز بيماري تلاش‌کند، خواه نيازاو برآورده شود يا نه همانندروزي که از مادر متولد شده است از گناهان‌پاک مي‌گردد. علاوه براهميت موضوع تاکيد بر عمل‌انجام شده توسط پرستار دارد که مهم نيست‌و عمل است‌حال خواه منجر به نتيجه دلخواه‌گردد يا خير، و شرط پاداش پرستار را منوط به‌بهبودي نياروده و با ايجاد انگيزه بسيار راسخ‌در اين امر به پرستاري تشويق مي‌فرمايند.

**پرستاري بزرگان

يوسف‌عليه السلام

يکي از پيامبران که نسبت پرستاري به اوداده شده حضرت يوسف‌عليه السلام مي‌باشد، علامه‌مجلسي در کتاب بحارالانوار آورده‌اند: امام صادق‌عليه السلام: يکي از عواملي که موجب‌شد حضرت يوسف‌عليه السلام را فردي نيکوکاربدانند، اين بود که در زندان به امر بيماران وپرستاري از آنان اهتمام مي‌روزيد و از آنان‌مراقبت مي‌نمود. با استناد به اين حديث مي‌توان بر ارزش وتکريم پرستاري پي‌برد. امام صادق‌عليه السلام يکي‌از عوامل رشد و تعالي حضرت يوسف‌عليه السلام رادر مراقبت از بيماران ذکر نموده است.

پيامبرصلي الله عليه وآله

حضرت علي‌عليه السلام، گوشه‌اي از پرستاري‌پيامبرگرامي‌صلي الله عليه وآله را در شبي که وجود مبارک‌ايشان مبتلا به تب بوده يادآوري‌مي‌نمايند. علي‌عليه السلام: شبي تب وجودم را فراگرفت وخواب را از من ربود.

بدين جهت رسول‌خداصلي الله عليه وآله تا صبح نيز بيدار بود و شب را بين‌من و نماز تقسيم مي‌کرد. پس از نماز نزد من‌مي‌آمد و جوياي حال من مي‌شد و با نگاه‌کردن به من از وضعيت‌بيماري‌ام اطلاع‌مي‌يافت و شيوه پيامبرصلي الله عليه وآله تا طلوع صبح اين‌چنين بود. پس از آن که حضرت با اصحاب‌نماز گذاردند در حق من دعا کردند که خدايا!علي را شفا ده و سلامتي بخش که به خاطربيماري‌اش تا صبح نخوابيدم.

علي‌عليه السلام

امام حسين‌عليه السلام: چون فاطمه زهراعليها السلام‌دخترگرامي رسول خداصلي الله عليه وآله بيمار شد به‌علي‌عليه السلام سفارش نمود، بيماري او را پنهان‌کنند و اجازه ملاقات به کسي ندهند. حضرت‌اين گونه عمل کرد و خود عهده دار پرستاري‌از فاطمه‌عليها السلام شد و اسماء ايشان را ياري‌مي‌کرد. (6)

فاطمه‌عليها السلام

در جنگ احد دندان پيامبراسلام‌صلي الله عليه وآله‌شکست و کلاهخود برسرايشان زخم واردکرد، در آن هنگام فاطمه‌عليها السلام خون جراحت‌پيامبر را مي‌شست و علي‌عليه السلام با سپرآب‌مي‌آورد، چون فاطمه مشاهده کرد خون بندنمي‌آيد، تکه حصيري را سوزاند و خاکستر آن‌را روي زخم گذارد تا خون بند آيد. … گروهي از زنان از جمله فاطمه‌عليها السلام وبعضي از زنان پيامبر گرامي‌صلي الله عليه وآله آب و غذا بردوش حمل مي‌کردند و به مجروحان جنگ‌آب مي‌دادند و آن‌ها را مداوا مي‌کردند.

مريم‌عليها السلام

درد و ناراحتي درفاطمه آغاز مي‌شود و اوبيمار مي‌گردد، آنگاه‌خداوند، حضرت مريم رابراي پرستاري ازحضرتش فرو مي‌فرستد ومريم از ايشان پرستاري‌مي‌کند و با فاطمه دربيماري‌اش انس‌مي‌گيرد.

زينب‌عليها السلام

علي بن الحسين‌عليه السلام:شبي که فرداي آن پدرم‌به شهادت رسيد، من‌نشسته بودم و عمه‌ام‌زينب در نزد من بود و ازمن به گونه‌اي نيکوپرستاري مي‌کرد.

رفيده

يکي از اصحاب پيامبر گرامي اسلام‌صلي الله عليه وآله به‌نام سعدبن معاذ جراحت‌سختي در جنگ‌خندق برداشته بود، به دستور پيامبرصلي الله عليه وآله درمسجد، درخيمه زني به نام رفيده، سعد راقرار داده و رفيده در اين خيمه مجروحان‌جنگ را مداوا مي‌کرد و به پرستاري و مراقبت‌از آنان مي‌پرداخت.

نسيبه

يکي از پرستاران فداکار و نمونه زمان‌رسول اکرم‌صلي الله عليه وآله بود. با اين که زخمهاي‌زيادي از جنگ احد در بدن داشت، هنگامي‌که پيامبرصلي الله عليه وآله فرمان حرکت‌به سوي دشمن‌را داد، با بستن زخمهاي خود تلاش فراواني‌کرد که همراه مسلمين شرکت جويد ولي‌خونريزي فراوان توان رفتن را از او ربوده‌بود.

ام سليمه و ام عطيه

انس بن مالک نقل مي‌کند: بعد از جنگ‌احد علي‌عليه السلام را نزد پيامبرصلي الله عليه وآله آوردند، درحالي که شصت و چند زخم و جراحت‌بر بدن‌داشت. در اين وقت پيامبرصلي الله عليه وآله به‌ام عطيه وام سليمه دستور داد زخمهاي حضرت رامداوا کنند و زخمهاي ايشان چنان بود که اين‌دو گفتند: به خاطر فراواني زخمها و خونريزي‌شديد برجان علي‌عليه السلام بيمناک شديم.

**پرستاري ناتوانان جسمي

از مصاديق بارزپرستاري کمک و نگهداري‌افرادي مي‌باشند که داراي ناتواني جسمي‌هستند، از نوزاد شيرخوار تا افراد مسن،پيامبراسلام‌صلي الله عليه وآله براي افرادي که اين امر به‌عهده آنان مي‌باشد، پاداش ويژه‌اي يادآوري‌شده‌اند: قال رسول الله‌صلي الله عليه وآله: «من اعان، ضعيفا في بدنه علي امره،اعانه الله علي امره و نصب له في القيامة‌ملائکة يعينونه علي قطع تلک الاهوال وعبور تلک الخنادق من النار، حتي‌لايصيبه من دخانها و علي سمومها و علي‌عبورالصراط الي الجنة سالما امنا» هرکس انساني را که ناتواني جسمي دارد،ياري کند، خداوند او را در کارهايش ياري‌مي‌دهد و در قيامت فرشتگاني را مي‌گمارد تااو را در پيمودن مسيرهولناک قيامت و عبور ازگودالهاي آتش و بر عبور از صراط به سوي‌بهشت‌با سلامت و امنيت کامل ياري دهند.

**تقويت روحي

از عوامل مهم در بهبودي يک بيمار، توجه‌کامل پرستار به عوامل رواني مي‌باشد،برخوردهاي محبت‌آميز، صبر و حوصله درشنيدن حرفهاي بيمار، تحمل در شنيدن،ناله‌هاي بيمار، دادن اميد بهبودي و بالابردن‌روحيه، به بيمار مي‌تواند نقش مهمي درپيشرفت‌به سوي سلامتي وي داشته باشد. پيامبر گرامي اسلام‌صلي الله عليه وآله: «اذا دخلتم علي المريض، فنفسوا له في‌الاجل فان ذلک لايرد شيئا و هو يطيب‌النفس.» هرگاه بر بيمار وارد شديد، او را به سلامت وطول عمر اميدوار سازيد، گرچه اين اميدوارساختن در قضا و قدر مؤثر نيست ولي بيمار رادلخوش مي‌سازد و باعث آرامش وي مي‌گردد.

**پرستاري در عاشورا

چرا تولد زينب‌عليها السلام روز پرستار ناميده‌شده؟ آيا در پرستاري ايشان تفاوتي مشاهده‌مي‌گردد؟ بانگاهي به عاشورا مي‌بينيم مجروحان‌جنگي از خود برجاي گذاشته است که قابل‌درمان نمي‌باشند که راهي براي ادامه حيات‌پيدا کنند، بلکه مجروحاني مي‌باشند به‌فاصله کمتر از يک ساعت جان داده و به‌شهادت نايل مي‌آمدند، ولي زنان در همين‌فرصت محدود در کنار زخميان مي‌ماندند،خون از سر و روي‌شان پاک مي‌کردند، دلداريشان مي‌دادند. در اين ميانه حضرت زينب‌عليها السلام مسؤوليتي‌بسيار گرانبارتر از ديگر زنان داشت، علاوه‌برپرستاري روحي وجسمي از امام سجادعليه السلام‌که در معرض خطر مستقيم دشمنان قرارداشتند به امور رسيدگي زنان عزيز از دست‌داده، غارت شده مي‌پرداختند، از جانب ديگرسخنان و برخورد کوبنده‌اش با خصم درجريان انتقال کاروان از کربلا تا کوفه را به‌عهده داشته، با بررسي جريانات واقع شده‌درمي‌يابيم که پرستار به معناي واقعي در اين‌برهه صورت گرفته است. علاوه بر کمک به التيام زخمهاي جسمي،برآلام و دردهاي روحي ايشان با سرافرازي وقدمهاي استوار مرحم مي‌نهاد و کاروان را به‌پيش مي‌برد، نمونه اين گونه پرستاري را نه‌تنها در اسلام، بلکه در جهان نيز آن از هم اززني که خود برادر، پسران،… را از دست داده‌مشاهده نگرديده است.

**پاداش پرستاري

درتاريخ صدر اسلام ديده مي‌شود که‌پيامبرصلي الله عليه وآله همواره گروهي از زنان را همراه‌خود به جنگها، جهت پرستاري و مداواي‌مجروحين مي‌برده است ونمونه‌هاي فراواني‌ديده شده، که پيامبرصلي الله عليه وآله پاداش‌هاي مادي‌به آنان عطا مي‌فرموده: در بحار الانوار آمده است: رسول خداصلي الله عليه وآله:گروهي از زنان را با خود به جنگ مي‌برد، تا به‌مداواي مجروحان بپردازند و از انفال به آنان‌مي‌بخشيد.» عن الصادق‌عليه السلام عن آبائه قال: «قال‌رسول‌الله‌صلي الله عليه وآله من سعي لمريض في حاجة، قضاهااو لم يقضها، خرج من ذنوبه کيوم ولدته‌امه.» پيامبرخداصلي الله عليه وآله فرمودند: کسي که براي‌رفع نيازهاي بيماري تلاش کند خواه آن نيازبرآورده شود يا نشود، همانند روزي که از مادرمتولد شده است از گناهان پاک مي‌گردد.

**امام خميني‌قدس سره و پرستاري

«اين شغل پرستاري از شغل‌هاي بسيارشريفي است، که اگر چنانچه انسان با وظايف‌انساني و شرعي خودش بکند، اين يک‌عبادتي است که در فراز عبادت‌هاي درجه اول‌است…. پرستاري از بيمار امر بسيار مشکلي‌است. لکن خيلي ارزشمند است. اگر انسان بايک بيمار به طور محبت، به طور برادري، به‌طور خواهري، مراعات احوال او را بکند و اين‌براي انجام يک وظيفه انساني - الهي باشد ازعبادات بسيار، ارزشمند است.»

«… بيماران احتياج دارند به محبت، بيش‌از آن که احتياج به دوا دارند، يک مريضي که ازخانه‌اش آمده است در بيمارستان، اين‌مريض خودش را مثل اين که يک غريب‌مي‌داند، اگر چنانچه اين پرستارها با اوملايمت، با رفتار انساني، با محبت، مثل برادرو خواهر با او رفتار کنند، اين حس غربت از اومنفصل مي‌شود و آرامش برايش حاصل‌مي‌شود و اين آرامش روحي در بهبود او کمک‌مي‌کند.»

   منابع:

 - 1بحارالانوار، ج 74، ص 274.

2 - همان، ج 76، ص 368.

3 - همان، ج 81، ص 217.

4 - همان، ج 12، ص 230.

5 - همان، ج 43، ص 173.

6 - همان، ص 211.

7 - مغازی، ج 1، ص 249.

8 - بحارالانوار، ج 43، ص 173.

9 - ارشاد، شیخ مفید، ج 45، ص 1.

10 - سیره ابن هشام، ج 2، ص 250.

11 - مغازی، ج 1، ص 270.

12 - بحارالانوار، ج 41، ص 3.

13 - همان، ج 75، ص 21.

14 - همان، ج 81، ص 225.

15 - همان، ج 16، ص 184.

16 - همان، ج 81، ص 217.

17 - صحیفه نور، ج 12، ص 81.

18 - همان، ص 82.