شيخ ابراهيم زکزاکي کيست؟

زکزاکي که از شهر شيعه نشين زاريا برخاسته است ترويج اسلام شيعي را از حدود سال 1979 يعني همان سالي که انقلاب اسلامي ايران به رهبري آيت الله خميني به پيروزي رسيد آغاز کرده است. زکزاکي باور داشت که برقراري جمهوري در چارچوب خطوط مذهبي در نيجريه قابل دسترسي است. وي چندين بار در زمان رژيم نظامي نيجريه در سالهاي 1980 و 1990 و به اتهام نافرماني مدني بازداشت شده بود. مقامات کنوني نيجريه نيز به چشم يک متهم به وي مي نگرند. زکزاکي رهبر معنوي جنبش اسلامي نيجريه، برجسته ترين جنبش مسلمانان شيعه اين کشور است. 50 درصد از جمعيت 180 ميليوني نيجريه مسمان هستند که اقليت کوچکي از اين تعداد به شيعيان تعلق دارد. نامدي اوباسي، تحليلگر ارشد نيجريه گروه بين المللي بحران معتقد است که اين جنبش دو هدف اساسي دارد: “اطمينان از کاربرد دقيق تر نظام حقوقي و دولتي اسلامي … و در نهايت ايجاد يک دولت اسلامي در نيجريه.” وضعيت شيعيان نيجريه چگونه است؟ بتل اوهايون، موسس “گروه مشاوره افريقا” معتقد است که شيعيان نيجريه به صورت کلي در جامعه اين کشور پذيرفته شده اند و از تبعيض يا آزار و اذيت مستقيم دولتي رنج نمي برند. با اين حال طرفداران زکزاکي رابطه تيره و تاري با دستگاه امنيتي نيجريه دارند. اوهايون مي گويد: “به نظر مي رسد درگيري خاصي ميان اين جمعيت در زاريا و با شخص زکزاکي وجود دارد.” درگيري جولاي 2014 با راهپيمايي مذهبي شيعيان در زاريا شاهدي بر اين مدعاست. بنا بر گزارش ها در راهپيمايي روز قدس 34 نفر از جمله 3 پسر زکزاکي توسط نظاميان نيجريه کشته شدند. ارتش اين کشور در آن زمان ادعا کرد که اين اتفاق در واقع دفاع از خود بوده است. اخيرا نيز شيعيان حامي زکزاکي هدف يک بمبگذاري انتحاري قرار گرفتند که موجب مرگ 21 نفر شد. به رغم گزارش هايي که نشان مي داد گروه بوکوحرام مسئوليت اين حمله را برعهده گرفته است اما زکزاکي معتقد بود که بوکوحرام نقشي در اين ماجرا نداشته و حادثه توسط نيروهاي ارتش سازماندهي شده است. اين روحاني شيعه دليلي براي حمايت از بوکوحرام که ديدگاهي افراطي از اسلامي سني دارد و مسلمانان شيعه را کافراني مستحق مرگ مي داند ندارد

چرا شيخ زکزاکي بازداشت شده است؟ بازداشت زکزاکي پس از حوادثي رخ داد که روايت هاي مختلفي از آنها وجود دارد. ارتش نيجريه مي گويد مسير وسيله نقليه رئيس ستاد مشترک ارتش توسط حاميان زکزاکي مسدود شده است و پيش از اينکه نيروهاي ارتش از سلاح استفاده کنند هوادارن زکزاکي به آنها حمله کرده اند. اما جنبش اسلامي نيجريه روايت متفاوتي از ماجرا دارد و مي گويد که نمازگزاران غيرمسلح در حالي که مشغول يک راهپيمائي مسالمت آميز بوده اند توسط نيروهاي ارتش مورد حمله قرار گرفته اند. به گزارش کميسيون حقوق بشر اسلامي اين درگيري ها در سه نقطه مختلف شهر زاريا از جمله منزل شخصي زکزاکي و همچنين مسجد اصلي اين گروه صورت گرفته است؛ همچنين گزارش شده است که همسر زکزاکي نيز در بيمارستان بستري شده است. تصاوير تائيد نشده اي هم از پيکر خون آلود زکزاکي در شبکه هاي اجتماعي دست به دست مي شود. پس از حوادث اخير برخي درباره راديکاليزه شدن اين گروه و هوادارانش هشدار داده اند. در حالي که اوباسي قيام شيعيان در شمال نيجريه را امري بعيد مي داند اما حوادث اخير مي تواند به افزايش حس به حاشيه رانده شدن ميان طرفداران زکزاکي منجر شود. اوباسي مي گويد: “زکزاکي هميشه به تعهد اين گروه به عدم توسل به خشونت پافشاري داشته است و به رغم درگيري هاي اخير با نيروهاي امنيتي و گروه هاي ديگر خطر تبديل شدن آنها به يک گروه شبه نظامي پايين بوده است. اما با حوادث اخير از جمله کشته شدن اعضاي ارشد آنها، بازداشت رهبر زخمي شان و تخريت اماکن اين گروه، ممکن است آنها رويکرد متفاوتي را در پيش بگيرند.” روابط اين گروه با ايران چگونه است؟ ايران که به حمايت از شيعيان در سرتاسر جهان مشهور است واکنش شديدي به درگيري ميان اين گروه شيعه و نظاميان نيجريه داشته است. بنا به گزارش ها حسن روحاني، رئيس جمهور ايران از همتاي نيجريايي خود خواسته است تا کميسيوني حقيقت ياب براي بررسي حوادث اخير تشکيل دهد. همچنين گزارش شده است که ايران کاردار نيجريه در تهران را براي اعلام اعتراض به وقايع اخير و درخواست حمايت از شيعيان اين کشور احضار کرده است. زکزاکي همواره دريافت کمک هاي نقدي از ايران را رد کرده است؛ با اين حال به نظر مي رسد که اين جنيش متحدي قدرتمند در کنار خود دارد..